Diecezja Toruńska

Już za panowania pierwszych Piastów na grudziądzkiej Zamkowej Górze stała warownia strzegąca granic państwa przed plemieniem Pomezanów. W 997 r. św. Wojciech rozpoczął w jej pobliżu misję ewangelizacyjną. W tutejszym grodzie nadanym przez księcia mazowieckiego Konrada przebywał Chrystian, biskup misyjny Prus. Książęce nadanie pochodzi z 1222 r. Wcześniej pojawiła się kaplica pw. św. Michała Archanioła, najstarsza świątynia Grudziądza, który uzyskał prawa miejskie w 1291 r. 5 lat po śmierci biskupa (1245 r.), władający ziemią chełmińską od początku lat 30. XIII w. Krzyżacy przystąpili do budowy zamku. Razem z warownią powstała kaplica pw. Najświętszej Maryi Panny konsekrowana w 1299 r. Pod koniec XIII w. mieszkańcy miasta korzystali także z kościołów: pw. św. Jerzego i Świętego Ducha. W 1286 r. rozpoczęło się trwające ponad stulecie stawianie fary pw. św. Mikołaja ukształtowanej architektonicznie na wzór bazylikowy. Do 1934 r. był to jedyny kościół parafialny. W jego dziejach znajdujemy odbicie burzliwych losów miasta: grabieże z czasów wojny trzynastoletniej i „potopu”, gehennę duszpasterzy w 1939 r., pożary i zniszczenia (najdotkliwsze w marcu 1945 r.) Dwukrotnie przejmowali go protestanci. W czasie zaborów był ostoją dla katolickiej ludności polskiej. Kiedy w wolnej Polsce po 1920 r. rozkwitło życie religijne i z parafii św. Mikołaja wydzielono nowe, farę zaczęto nazywać „matką kościołów grudziądzkich”. 1 grudnia 1992 r. bp Andrzej Suski podniósł farę do godności kolegiaty, a 20 lipca 2010 r. papież Benedykt XVI przyznał jej tytuł bazyliki mniejszej. Skarbem kościoła jest wizerunek Matki Bożej Łaskawej zwanej Grudziądzką.

Z dziejów sanktuarium
Nabożeństwo mieszkańców Grudziądza do Maryi mogło zrodzić się wcześniej: Od lat 80. XIV w. podziwiali malarską wizję chwały Matki Bożej ukazanej w 18 scenach z Jej życia umieszczonych na nastawie ołtarza kaplicy zamkowej, dokąd „w dni Krzyżowe i w uroczystość św. Marka wstępowała solenna procesja od fary” (ks. Fankidejski). Po 1795 r. wierni mogli kontemplować maryjny wątek Dobrej Nowiny w kościele parafialnym, dokąd „Poliptyk Grudziądzki” trafił po rozebraniu kaplicy. W tym czasie jednak szczególną sławą cieszył się obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem w ołtarzu umieszczonym w północnej nawie. Katoliccy mieszczanie doświadczeni czteroletnią okupacją ze strony Szwedów, którzy przekazali kościół luteranom, oraz ciężkim oblężeniem i pożarem w 1659 r., zwrócili się ku Maryi, podążając przed Jej obraz w odzyskanej farze, a Bractwo Różańcowe odprawiało, co sobotę przy ołtarzu Matki Bożej śpiewaną Mszę św. wotywną. Grudziądzanie przychodzili z modlitwą przed oblicze Łaskawej Matki w sprawach osobistych i w trudnych momentach dziejowych, np. w okresie niewoli narodowej, gdy kulturkampf uderzył w Kościół katolicki.
Z czasem Matka Boża Grudziądzka stała się nieodrodną ikoną miasta, jego Opiekunką. Bp Kazimierz J. Kowalski nazwał Ją w 1954 r. „Niebieską Grudziądza Patronką”. W tymże Roku Maryjnym został poświęcony Jej odnowiony ołtarz i ustanowiono dla parafii odpust w święto Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. 7 września 2002 r. bp Andrzej Suski podczas koronacji obrazu Matki Bożej Łaskawej wskazał ją, jako „źródło nadziei dla wszystkich załamanych”. Pół roku wcześniej św. Jan Paweł II pobłogosławił insygnia i położywszy rękę na koronie Maryi, powiedział: „Dla Grudziądza”. 3 maja 2004 r. Biskup Toruński wydał dekret ustanawiający Sanktuarium Diecezjalne Matki Bożej Łaskawej, które 17 czerwca 2004 r. zostało afiliowane do Bazyliki Matki Bożej Większej w Rzymie z możliwością korzystania z odpustów, którymi cieszy się ta świątynia. Odtąd, nawiedzając sanktuarium grupowo, można zyskać odpust zupełny; co roku nawiedza bazylikę ok. 50 grup spoza Grudziądza, także dzieci pierwszokomunijne.
Do upowszechnienia kultu przyczynili się proboszczowie parafii św. Mikołaja: ks. kan. Paulin Kalinowski, który odbudował kościół po wojnie oraz ks. inf. Tadeusz Nowicki, m.in. inicjator koronacji Jej obrazu i ustanowienia sanktuarium. Ich dzieło kontynuuje obecny kustosz i proboszcz parafii – ks. kan. Dariusz Kunicki, który podkreśla wsparcie parafian: „Szczególnymi kustoszami obrazu są członkowie parafialnej wspólnoty Żywego Różańca, ich najczęściej można spotkać na modlitwie przed wizerunkiem Opiekunki Grudziądza”. Znaczącą rolę odegrali podczas peregrynacji kopii obrazu po parafii w roku 2011/2012, dzięki czemu Matka Boża Łaskawa nawiedziła domy swoich czcicieli, szczególnie chorych.

Wizerunek Łaskawej Maryi
Namalowany na płótnie olejny obraz nieustalonego twórcy powstał w 1. poł. XVII w. W 1954 r. został odnowiony i uzupełniony przez Leonarda Torwirta. Po zdjęciu wykonanych na pocz. XVIII w. srebrnych sukienek zobaczymy czerwoną tunikę Maryi i przykrywający Jej głowę i ramiona ciemnozielony płaszcz z Gwiazdą Morza na prawym ramieniu. To tytuł Matki Bożej, symbolizujący jej doskonałość, przewodnictwo w drodze człowieka do zbawienia oraz orędownictwo Maryi w trudnych okolicznościach jego życia. Wyczuwalna jest serdeczna więź pomiędzy Jezusem i obejmującą Go Matką. Oblicza obojga są łagodne i zamyślone. Pełen miłości wzrok Maryi jest skierowany ku patrzącym, czyli ludowi Bożemu. Gest Jezusa wskazującego Matkę przypomina słowa, które w przyszłości wypowie na krzyżu: „Oto Matka Twoja” (J 19, 27).

Kult Matki Łaskawej

• Uroczysta Nowenna do Matki Bożej Łaskawej-Nieustającej Pomocy i Msza św. – środa o godz. 18. Prośby i podziękowania można składać pod adresem: Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej, 86-300 Grudziądz, ul. Kościelna 1; kolegiata@twoje-miasto.pl
• Godzinki ku czci Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny i Msza św. przed obrazem – sobota o godz. 8
• Modlitwa różańcowa przed obrazem w intencji Kościoła – niedziela o godz. 8
• Msza św. przed obrazem z aktem osobistego zawierzenia Niepokalanemu Sercu i nabożeństwo eucharystyczne – 1. sobota miesiąca o godz. 8.30
• Różaniec za Ojczyznę w ramach Krucjaty Różańcowej w każdą sobotę po Mszy św. o godz. 8.30.
• Apel Maryjny ku czci Matki Bożej Łaskawej, Patronki Grudziądza– 8. dzień każdego miesiąca o godz. 20
• Msze św. grup pielgrzymkowych przed obrazem (po uzgodnieniu drogą elektroniczną)
• Modlitwy i pieśni wyrażające miejscowy kult (por. www.kolegiata.twoje-miasto.pl)

Uroczyste odpusty

• Św. Mikołaja – 6 grudnia, Msza św. o godz. 11.30
• Narodzenia Najświętszej Maryi Panny – 8 września, Msza św. o godz. 18

Wojciech Wielgoszewski