2015-10-21
Chełmno, które historycznej ziemi i diecezji dało swoją nazwę, z zabytkami najwyższej klasy światowej, szczyci się sanktuarium Matki Bożej Bolesnej, skąd od 350 lat płynie błogosławieństwo dla mieszkańców Pomorza Nadwiślańskiego.
Parafia w Chełmnie, pamiętającym pierwszych Piastów, istniała już w czasach apostolskiej misji biskupa Chrystiana, z drewnianym kościołem zastąpionym gotycką farą, zbudowaną w latach 1280-1320 przez Krzyżaków, którzy w 1233 r. nadali osadzie prawa miejskie. Wezwaniem świątyni jest Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny od początku otoczonej czcią: w średniowieczu odprawiano ku Jej czci nabożeństwo „officium parvum”, w czasach nowożytnych działały bractwa Szkaplerza Świętego i Niepokalanego Poczęcia. Już na początku XV w. miano „świętej” miała studzienka, przy której znajdował się wizerunek Matki Bożej, z czasem przeniesiony na szczyt Bramki (bramy miejskiej zwanej Grubieńską, później Grudziądzką). Podążały tam rzesze wiernych, a liczni doznawali cudów i uzdrowień.
Z dziejów sanktuarium
W 1649 r. obraz Chełmińskiej Matki został umieszczony przez proboszcza ks. Jana Schmacka w bocznej kaplicy fary. Podczas „potopu” zniszczyli go szwedzcy żołdacy, jednak już w 1656 r. ks. Schmack ufundował nowy. W 1680 r. opiekę nad kaplicą Matki Bożej Bolesnej objęli Księża Misjonarze św. Wincentego à Paulo; dzięki którym sanktuarium zyskało znaczenie ponadlokalne, promieniując na Pomorze Nadwiślańskie, Kaszuby, na ziemię lubawską. W 1717 r. papież Klemens XI ustanowił dzień 2 lipca głównym dniem uroczystości odpustowych rozpoczynających się 40-godzinnym nabożeństwem w uroczystość Świętych Apostołów Piotra i Pawła, a kończącym się nieszporami w wigilię uroczystości Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny, udzielając przywileju odpustu zupełnego. 26 marca 1792 r. przywilej ten „na wieczne czasy” potwierdził papież Pius VI. Księża misjonarze szerzyli kult Matki Bożej Bolesnej także w Jej święto w ostatni piątek przed Niedzielą Palmową oraz w inne uroczystości. Dzięki ich staraniom 22 maja 1754 r. bp Fabian Pląskowski na podstawie bulli papieża Benedykta XIV dokonał koronacji obrazu. Do Chełmińskiej Matki nieprzerwanie dążyli pątnicy, doznając wielu łask. Spisywali je księża misjonarze, przybywały wota. Cuda dokonywały się w duszach czcicieli Maryi od stuleci przystępujących tu do konfesjonałów, zwykle oblężonych w dni odpustowe.
W czasie zaborów Chełmno zachowało polski charakter m. in. dzięki postawie proboszczów ks. Jan N. Bartoszkiewicza i ks. Juliusza Pobłockiego, i gimnazjum – kuźni patriotyzmu i powołań kapłańskich, toteż w sanktuarium powierzano Maryi sprawy Ojczyzny. Tu wznoszono suplikacje przed insurekcją 1863 r., tutaj modlili się gimnazjaliści wyprawiający się do powstania, tu klękali filomaci, a w pamiętnym roku 1920 – generał Haller. W niepodległej Polsce w sanktuarium pod pieczą księży kustoszów: Zygmunta Rogali, Bernarda Bączkowskiego i Franciszka Żyndy odprawiano wszystkie święta maryjne, a pomorska prasa opisywała rozmach uroczystości odpustowych.
W czasie wojny życie religijne sanktuarium przygasło. 1 listopada 1939 r. Niemcy rozstrzelali w Klamrach ks. Żyndę, księży Henryka Schmeltera i Stanisława Jarzębowskiego, a w Dolinie Śmierci k. Chojnic ks. Bączkowskiego. Furia teutonica nie oszczędziła nawet kamiennej piety na Bramce ani Studzienki. Kult Matki Bolesnej Chełmińskiej tlił się jednak w sercach Jej czcicieli. Po wojnie w Roku Maryjnym 1954 proboszcz ks. Tadeusz Andrzejewski zorganizował obchody dwustulecia koronacji Jej wizerunku. W 2004 r. sanktuarium zostało afiliowane do Bazyliki Matki Bożej Większej w Rzymie, zyskując jej odpusty. Kustoszem był wtedy ks. kan. Wojciech Raszkowski. Jego poprzednik ks. prał. Jan Kujaczyński, który dokonał renowacji kaplicy Matki Bożej Chełmińskiej, w 1970 r. wprowadził stanowe dni skupienia.
W latach 2004-2015 kustoszem był ks. kan. Zbigniew Walkowiak, który zainicjował prace remontowo-konserwatorskie przywracające farze dawną świetność. Strzegł odwiecznych tradycji, których centrum stanowią uroczystości odpustowe. 1 lipca podąża wieczorna procesja eucharystyczna z fary do Studzienki, a o północy po Pasterce Maryjnej rusza procesja różańcowa ze świecami. Całonocne czuwanie poprzedza uroczystą Sumę z procesją 2 lipca. 3 lipca przybywa pielgrzymka niewidomych, 4-go – członków Trzeciego Zakonu św. Franciszka, 5-go – czcicieli Różańca św., 6 lipca – pielgrzymka chorych, 7 lipca – pielgrzymka ministrantów i lektorów.
W 2015 roku obowiązki kustosza przejął ks. kan. Adam Ceynowa.
Chełmińska pieta
Kwadratowy obraz o boku 115 cm jest malowany na drewnie. Maryja o twarzy naznaczonej ciepieniem, ze wzrokiem skierowanym ku Niebu, unosi ręce w modlitewnym geście. Na Jej kolanach spoczywa martwe ciało Syna zdjętego z krzyża. Współcierpiącą Matkę przeszywa miecz boleści, malarska konkretyzacja zapowiedzi proroka Symeona. (Łk 2,33-35). Z lewej strony leży korona cierniowa. Ciekawą funkcję – estetyczno-teologiczną – pełni rama obrazu wykonana 50 lat po jego zainstalowaniu w farze. W ornamenty w kształcie liści akantu wpleciono medaliony, z których sześć przedstawia narzędzia Męki Pańskiej. Z lewej: korona cierniowa i włócznia skrzyżowana z trzcinową pałką, szata Chrystusa rozwieszona na krzyżu oraz Jego tunika i kostki do gry (por. J 19, 23-24). Z prawej: młotek, obcęgi i gwoździe, bicz i kielich – symbol męki Zbawiciela. U góry artysta umieścił herb Chełmna, u dołu – Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Kult Matki Bolesnej
- Nowenna do Matki Bożej Nieustającej Pomocy – środa o godz. 18. Prośby i podziękowania można składać pod adresem: Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej, 86-200 Chełmno, ul. Franciszkańska 8; tel. (56) 6860032; parafia@wnmpchelmno.pl
- Różaniec prowadzony przez wspólnotę Żywego Różańca – środa o godz. 17.30
- Godzinki o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny – sobota o godz. 8
- Msza św. wynagradzająca Niepokalanemu Sercu Najświętszej Maryi Panny za popełnione grzechy – 1. sobota miesiąca o godz. 8.30
- Maryjne czuwanie modlitewne i Apel Jasnogórski – 1. sobota miesiąca o godz. 20.30.
- Uroczystości w czasie oktawy odpustowej Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny
- Pielgrzymki parafialne, środowiskowe, indywidualne
- Diecezjalne stanowe dni skupienia
- Twórczość poświęcona Patronce sanktuarium
- Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny – 2 lipca
- Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny – 15 sierpnia
- Najświętszej Maryi Panny Bolesnej – 15 września
Wojciech Wielgoszewski